De/konstrukcija stereotipnih predodžbi u romanu Nebojše Lujanovića Oblak boje kože i autobiografskoj prozi Hedine Tahirović-Sijerčić Rom k’o grom
Sažetak
U ovom radu se govori o dekon strukciji kulturnih stereotipa o romskoj populaciji u savremenoj bosanskohercegovačkoj književnoj produkciji, te se fokusira na kulturološke konstrukcije koje se u narativnom tkivu, a na tragu etike odgovornosti prema drugom, dekonstruiraju u romanu Oblak boje kože Nebojše Lujanovića i autobiografske proze Hedine Tahirović-Sijerčić Rom k`o grom. Akcenat se stavlja na stereotipe i predrasude koji su neodvojivi dio svih identiteta, te se ukazuje na diskriminatorne prakse koje su u slučaju romske manjine posebno izražene, pa se Romi uveliko isključuju i ograničavaju, što se jasno vidi iz života glavnog junaka romana Oblak boje kože – Enisa Selmanića, kao i junakinje autobiografske proze Rom k`o grom. Također, u radu se ukazuje na važnost ovakve estetske forme suočenja s negativnim posljedicama istrajnog stereotipiziranja, odnosno na važnost književne produkcije koja potencijalnu čitateljsku publiku posredovano, ali nužno suočava s problemom, te zahtijeva podizanje stepena osjetljivosti na različite diskriminatorne prakse. Uz dekonstrukciju negativnih stereotipnih predodžbi, u ovim djelima otvorena su i brojna rodna pitanja, posebno o statusu Romkinje unutar patrijarhalnih obrazaca i rodno određenih uloga koje su joj nametnute ne samo biološkim spolom nego i romskim identitetom u kojem one postaju drugost drugih, kategorija koja označava marginalizaciju u okviru identiteta Drugih. Oba djela u specifi čnom etnografskom i kulturografskom maniru otvaraju i pitanja o zanemarenim i tamnim mrljama historije, o zanemarenoj povijesti Roma, bilo onoj svakodnevnoj ili pak onoj silno traumatičnoj, kao što su romska stradanja u Auschwitzu. U teorijskom okviru ovog istraživanja koristit će se hibridni pristup, baziran na imagološkim istraživanjima i postkolonijalnoj teoriji. Ključni tekstovi iz zbornika Kako vidimo strane zemlje pružaju osnovu za razumijevanje književnih prikaza stranih zemalja i naroda, posebno kroz radove Manfreda S. Fischera, Huga Dysernicka, Karla Ulricha Syndrama, Joepa Leerssena, Daniel-Henri Pageauxa i Jean-Marca Mourea. Imagološki pristup pomaže u problematizaciji viđenja romske nacionalne manjine i propitivanju netolerancije i rasizma. Postkolonijalni aspekt, uz radove Homi Bhabbe i Stuarta Halla, omogućava kritičko sagledavanje identiteta kroz sistem razlika i afirmaciju različitosti. Feministička teorija i radovi poput onih Simone de Beauvoir i Judith Butler doprinose razumijevanju rodnih pitanja i marginalizacije unutar romskih zajednica. Ovi pristupi zajedno omogućavaju detaljno istraživanje i dekonstrukciju stereotipnih predodžbi o Romima u književnim djelima.
